Piše: Stela Mišković

Za razliku od većine ostalih savremenih čitanja Sofoklovog „Cara Edipa“, u kojima se, upravo zarad savremenosti, pokušava napraviti otklon od samog bića antičke tragedije, od  fatalne vezanosti karaktera za Sudbinu, odnosno Bogove kao neminovnosti, čitanje reditelja Diega de Brea se oslanja upravo na taj fatum. Na hibris hamartiu. Ono što nas čeka – čeka nas – i mi tu ništa ne možemo da napravimo. Imajući u vidu da je predstava nastajala u vrijeme globalnog paničnog straha, od do tada nepoznate pošasti – korone, ovakvo čitanje se nameće samo po sebi kao jedino ispravno. No ipak, predstava nije izgubila na svojoj savremenosti. Kroz antičke stihove, provlače se intimna pitanja koja nam dopiru iz OFF-a“…Ima li nešto što bi volio da znaš, odnosno što ne bi volio da znaš? Što te uzbuđuje?, Što te rastužuje?, Da li je najbolji trenutak u tvom životu prošao ili tek dolazi? Što je van tvoje kontrole?”. A muzika u predstavi varira od „Kad ja pođoh na bembašu“ i „Moja mala nema mane“ do  industrial numera i grupe Eruption (“One Way Ticket”). Kohezija između scenografije koja je minimalistički ustrojena sa dominantnim crno bijelim tonovima uz znakovito prisustvo krvi koja se neštedimice proliva (Diego de Brea), upečatljivo tačnih kostima (Blagoj Micevski) i dizajna svijetla koje je  uglavnom prigušeno i sugeriše noć, tamu spolja i iznutra.  (Moamer Šaković) – doprinosi gustoj metaforičnosti i apsolutnoj dominaciji upečatljive, asocijativne vizuelnosti u predstavi.

Radnja Sofoklovog Cara Edipa načelno se dosljedno prati, uz znatna skraćivanja i sažimanja. Svedenost ogromnog prostora koji hor inače zauzima, dovodi do olakšavanja u praćenju radnje i svodi Cara Edipa na suštinu i ideju De Breine predstave.

Upečatljivo je da je tenzija izvedbe od početka na visokom nivou, grubost u pokretu i svim odnosima je izražena, agresivnost u izrazu dominira do te mjere da postaje neprijatno, ali onda shvatamo da je nakana takva da se njihove emocije i unutrašnja previranja i stanja uma manifestuju kroz fizičku radnju. Manifestacija bola, očaja i straha kroz fizičku agresiju, teatarsko rješenje koje nam je i poznato i kroz život sam.

U značenjskom smislu značajan je trenutak kada se na scenu simbolično unosi bijelo jagnje, (Edipa je odgojio pastir, a on postaje žrtveno jagnje) jednom na početku kao najava, a drugi put na samom kraju kad Edip biva oslijepljen. Edip ne osljepljuje sam sebe, već to radi mesar, dok se jagnjetu istovremeno vadi utroba. Ta promjena u odnosu na tekst, da je mesar ustvari taj koji izvrši čin, aludira na činjenicu da su stvari u suštini potpuno izvan naše kontrole. Preveliki bi to bio akt slobode da Edipu bude dozvoljeno da sam sebi presudi.

Istinoljubivost po svaku cijenu, prihvatanje odgovornosti bez obzira na posljedice je ono što krasi Edipa (Dino Bajrović). Prepuštanje sudbini, kao neminovnosti je logičan slijed i jedini mogući izbor. Edip ovdje nije prikazan kao predstavnik Vlasti, već kao jedan od nas, sa hibrisom na leđima, spreman da ispašta jer je to jedina opcija. Dino Bajrović temperamentno, a opet sofisticirano pristupa građenju lika i donosi nam snažnog, savremenog, autoritativnog i tragičnog Edipa. Jedina žena u predstavi Mediha Musliović snažnom individualnošću, upečatljivo donosi Jokastu, Izudin Bajrović uvjerljiv u ulozi Tiresije, a ostali dio ansambla stilski ujednačeno doprinose predstavi.

Može se reći da ovo čitanje „Cara Edipa“ pripada heterogenom polju savremenog teatra, zbog fleksibilnosti u postavci likova, stilizovane igre, utiska ambijentalnosti prostora izvođenja (scena ima „industrijski“ izgled). Ovo je uzbudljiva i vrlo osobena predstava koja brutalnosti antičkih mitova tretira kao neminovnost, nudeći pri tome mnoštvo bitnih ideja u kontekstu problematike odgovornosti kao takve, i pokušava da sagleda i dekonstruiše mit o bezuslovnoj slobodi izbora čovjeka.